هدفمند شدن یارانه ها آخرین تیر خلاص به روستاها بود

در نخستین همایش «بررسی نظری و عملی روابط دولت و ملت، گذشته، حال و آینده» که در دانشگاه علامه طباطبائی در حال برگزاری است عصر سه شنبه 31 فروردین پنل «دولت و توسعه» در سالن دفاع دانشکده روانشناسی برگزار شد.

دکتر محمود جمعه پور استاد برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی با ارائه‌ی مقاله «رابطه دولت و جامعه روستایی در دوره نوگرایی» به بررسی روند تغییر دولت و ملت پرداخت که منظور او از ملت در این مقاله «جامعه روستایی» است.

جمعه پور گفت: اگر می‌خواهیم رابطه دولت و جامعه روستایی را بررسی کنیم ضلع سوم آن شهر است که بدون در نظر گرفتن شهر نمی‌توان جامعه روستایی را تبیین کرد. البته الان دیگر روستا به آن معنا نداریم نه به شکل سنتی و نه به شکل روستا که با تعریفی که از روستا می شود ما بیشتر سکونتگاه هایی داریم که فقط اسم روستا را یدک می‌کشند.

او با بررسی تاریخی خود از تاریخ ایران انتقال قدرت از روستاها (ایلات) به شهرها گفت: در تاریخ ما بیشتر حکومت ها خاستگاه ایلاتی داشتند و دولت از دل قبایل و دودمان بیرون می‌آمد اما با گذشت زمان تقریباً از زمان انقلاب مشروطه به بعد قدرت (حاکمیت) خواستگاه شهری پیدا کرد. در جریان انتقال قدرت از روستا به شهر روستاها جایگاه روستا به عنوان بخشی که ارزش افروده تولید می‌کرد و خودکفا بود، متزلزل شد و روستا به شهر وابسته شد.

این استاد جامعه شناسی خاطر نشان کرد: با شکل‌گیری دولت مرکزی قدرتمند پس از مشروطه همچنین وارد شدن صنعت ماشینی، ادغام ایران در اقتصاد جهانی و فروش نفت توسط دولت وابستگی شهر به روستا و تولیدات روستایی کمتر شد و روستا بیش از پیش به حاشیه رانده شد.

جمعه پور افزود: دیگر روستاها هیچ جایگاهی در اقتصاد نداشتند در حالی که با دخالت دولت در روستاها و وارد شدن کالاهای مصرفی روستا وابسته شهر و دولت شدند در سیر تغییر که اتفاق افتاد دولت از حاشیه به مرکز رسیده بود و روستا از مرکز به حاشیه رانده شده بودو شهرها با حمایت رانتی شدند و در برنامه‌های عمرانی و توسعه کمتر به روستاها پرداخته می شد.

او ادامه داد: پیامد این اتفاقات احساس بی هویتی، احساس درجه دوم بودن و جامعه وابسته مصرفی که در نهایت منجر به مهاجرت روستاییان به شهر شد. بعد از انقلاب هم در دوره سازندگی با بحث آزادسازی اقتصادی و نوسازی صنعتی مهاجرت روستاییان شتاب بیشتری یافت.

جمعه پور تاکید کرد: با هدفمند شدن یارانه آخرین تیر خلاص به روستا زده شد و آن روستایی که تا دیروز خودکفا و در تلاش بود تولید می کرد امروز به «جامعه اعانه بگیر» تبدیل شده است که انتظار دارد دولت همه مشکلاتش را حل کند.

وی در بخش پایانی سخنانش افزود: روستا نداریم و دنبال روستا هم نیستم اما سکونتگاه‌هایی که باید نقش روستا را داشته باشند را باید دنبالش باشیم و در برنامه های عمرانی و توسعه توجه کافی به این سکونتگاه‌ها داشته باشیم.

توسعه با دولت ها چکار می کند؟

در ادامه این پنل دکتر غلامرضا غفاری دانشیار جامعه شناسی دانشگاه تهران مقاله اش با عنوان «توسعه، دولت و جامعه» ارائه کرد. او او گفت: اندیشمندان حوزه توسعه همیشه درباره نقش و جایگاه دولت در توسعه نظریات و بحث های زیادی داشته داشتند و این پرسش را که دولت ها چگونه توسعه آفرین هستند همواره مطرح کردند لیکن پرسش ما این است که «توسعه» با «دولت»ها چه می‌کند؟ چرا برخی از دولت ها قربانی توسعه و پیشرفتی که خود بانی و کارگزار آن بوده اند می‌شوند؟

او می گوید بخشی از جواب ها بیشتر در قالب شکست‌هایی که نوسازی و توسعه تجربه شده است می بینیم که این شکست‌ها بعضا با سقوط دولت ها همراه می شوند اما این همه جواب نیست!

آیا صرفا منابع فیزیکی و مادی برای توسعه کافی است؟ یا به منابع غیر مادی و اجتماعی نیاز داریم زمانی که از منابع غیر مادی سخن می گوییم بحث بیشتر به سمت سرمایه های اجتماعی می رود.

او در انتهای سخنانش اظهار داشت که هر چقدر باب گفت‌وگو بین دولت و جامعه برقرار باشد هر چقدر جامعه آزادتر و بازتری داشته باشیم و دولت بیشتر در جریان نیازهای جامعه قرار می گیرد و اگر به این نیازها عمل کند توسعه شتاب بیشتری می گیرد .

بدون مشارکت مردم مدیریت و حل و فصل معضلات شهری امکان پذیر نیست

دکتر عبدالحسین کلانتری دانشیار جامعه شناسی دانشگاه تهران نیز مقاله خود را با عنوان «زنجیره و سازمان مشارکت؛ حلقه‌ای مفقوده تعامل کارآمد و پایدار مردم» در این پنل ارائه کرد.

او با طرح مسئله مشارکت مردم در مسائل و معضلات شهری گفت: می‌خواهم به بررسی «سازمان‌های مشارکت» و«زنجیره مشارکت» به عنوان دو عنصر مهم مشارکت و مدیریت شهری بپردازم. سازمان مشارکت به این اشاره دارد که حتی زمانی که قرار است مشارکتی صورت بگیرد مردم نمی‌داند چکار باید انجام دهند چه سازمان و ساختارهای برای مشارکت وجود دارد فقدان ساز و کار و مدل‌های مناسب مشارکت در جامعه وجود دارد، زنجیره مشارکت نیز اشاره به مشکلات گسست‌های موجود در مسیر منطقی، کاربردی مناسب در سطوح مختلف مشارکت از مقیاس خرد همسایگی تا مقیاس‌های وسیع‌تر محله‌ای، شهری و ملی دارد.

کلانتری اظهار کرد: بدون مشارکت مردم امور شهری پیش نخواهد رفت البته شاید بخشی از حرف‌های مسئولان شاید شعاری باشد ولی آنها نیز دریافتند بدون مشارکت مردم مدیریت و حل و فصل معضلات شهری امکان پذیر نیست.

او در بخش دیگری از سخنانش گفت: بعد از انقلاب مشارکت مردم بیشر شده است ولی به حد مطلوب نرسیده است.

مجتبی معیری دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی رفاه اجتماعی مقاله خود را با عنوان «بررسی شرایط تحقق توسعه پایدار در بستر مشارکت میان بازار و دولت» ارائه کرد. او در این مقاله تحقق توسعه پایدار را که در گرو مشارکت سه بعد زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی است بررسی کرد.